Mavi Balina'dan korunmanın yolları

Tarih 22 Kasım 2015. Rusya’nın güneydoğusundaki Ussuriysk kentinde yaşayan, gerçek adı Renata Kambolina olan 17 yaşındaki Rina Palenkova demiryolunun hemen yanında bir selfie çekti. Genç kızın ağzı ve burnu siyah atkıyla sarılmıştı. Pembe beresiyle, siyah atkının arasında kalan gözlerinin ışıl ışıl gülümsediğini anlamak zor değildi. Kulaklıklarına bakılırsa, yaşıtı pek çok genç gibi dışarıda zaman geçirirken müzik dinlemeyi seviyordu. Rina, orta parmağını kameraya doğru doğrultmuştu ve sanki üzerinde kurumuş kan vardı.

Genç kız fotoğrafı, sosyal medya hesaplarından ‘Nya bye’ (Hoşçakal) notuyla paylaştı. Ertesi gün de intihar etti.

İngiliz The Mirror gazetesine göre treni kullanan makinist, Rina’nın demiryoluna atlamak üzere olduğunu görünce durmaya çalıştı ama genç kız hiç tereddüt etmeden kendini trenin önüne attı ve orada can verdi.

Devam eden intiharlar
Bu intiharın ardından yakın coğrafyalardan peş peşe benzer haberler gelmeye başladı. Ölümler araştırılınca, intihar eden gençlerin benzer sanal grupların üyesi olduğu ortaya çıktı. Bu gruplarda Rina’nın yaptığı çizimler, intiharıyla ilişkili yazılar ve ‘oyun’ diye nitelendirilen Mavi Balina’ya ait çok sayıda cümle vardı.

İntiharlar devam ederken, 2016 yılının Kasım ayında yani Rina’nın ölümünden tam bir yıl sonra, gözler o sırada 21 yaşında olan üniversiteden uzaklaştırılmış eski bir psikoloji bölümü öğrencisi Philipp Budeikin’e çevrildi. Rusya vatandaşı bu genç adam, intiharların sebebi olarak gösterilen ‘Blue Whale (Mavi Balina) Challenge’ isimli meydan okumanın yaratıcısıydı ve 16 genç kızı intihara sürüklemekle suçlanıyordu. Budeikin mahkemede suçunu kabul etti ve toplumda temizlik yaptığını söyleyerek, kurbanlarını ‘biyolojik atıklar’ olarak tanımladı.

Budekein’in bu ölümcül planı, 50 güne yayılan 50 ayrı görevden oluşuyor. Bunlar arasında gençlerin kendilerine acı vermeleri, korku filmi izlemeleri gibi talimatlar var. Rina’nın son fotoğrafında kanlı parmağını kameraya özellikle göstermesinin sebebinin de tüm görevleri yerine getirdiğini kanıtlamaya çalışması olarak görülüyor. Son görev ise kendi hayatlarına son vermeleri.

Çevrimiçi sosyal medya hesaplarındaki tehlike
Bu direktiflerin yaratıcısı üç yıl hapis cezası alarak demir parmaklıkların arkasına gönderilse de Mavi Balina can almaya devam etti. Sözde intihar grubunun yöneticisi olan başka isimler de ortaya çıktı. Onlar hakkında da adli işlem yürütülse de Mavi Balina ile bağlantılı olduğu düşünülen intiharlar son bulmadı. Bu da “Sorumlu kişiler bulunmasına rağmen neden önlem alınamıyor” sorusunu gündemde tutuyor.

Gençlerin, ölüme sürükleyen bu talimatları elbette bir aplikasyon olarak bulmaları mümkün değil. Mavi Balina, sosyal medyada bir fenomen olarak gelişti. Çinli teknoloji devi Tencent, QQ anlık mesajlaşma hizmetinde Mavi Balina ile ilgili anahtar kelimeleri kullanarak en az 12 grup buldu. Ölümle son bulan direktifleri karşı tarafa ileten kişiye ‘küratör’ deniyor. Bu küratörler, Mavi Balina ile ilgili arama yapan kişileri çevrimiçi sosyal medya hesapları üzerinden avlayıp iletişime geçebiliyor.

Neden mavi balinalar?
Forumlarda ve basında balinaların neden intiharla ilişkilendirildiğine dair pek çok fikir ortaya atıldı. Balinalar kendi kendilerini karaya vurup ölebiliyordu.
Balinalar yalnızlığı seven üzgün görünümlü hayvanlardı: Melankolik ve sürreal.
 

Türkiye’de oyuna bağlı ölüm var mı?
TBMM'de Mavi Balina bağlantılı olduğu iddia edilen intihar vakalarının artmasının ardından kurulan Bilişim Teknolojileri Bağımlılığı Araştırma Komisyonu, 2017’de bir rapor yayınladı. Raporda, 'Mavi Balina'nın Türkiye'de yaklaşık 150 civarında gencin intiharıyla bağlantılı olduğunun düşünüldüğü belirtildi.

Komisyon raporunda, "Neredeyse tüm dünyayı tehdit eden bu oyun bizim ülkemizde de ciddi kayıplara sebep olmaktadır. Bu konuda gerekli önlemlerin ivedilikle alınması, çocuklarımızın bilinçlendirilmesi gerekmektedir" ifadesi yer aldı.

Çocuklarınızı Mavi Balina’dan nasıl korursunuz?

UNICEF'in ebeveynlerin çocuklarını intihara sürükleyen Mavi Balina direktiflerinden nasıl koruyabileceğine ilişkin tavsiyeleri şöyle:

• Bir konu hakkında doğru bilgi sahibi olmak çok önemli. Çocukları bilgilendirin ve herhangi bir talihsiz olaydan kaçınmak için onlarla etkileşimde kalın.
• Çocuğunuzun internet yaşına uygun sitelere girdiğinden ve etik olmayan davranışları ya da şiddeti özendiren sitelere erişmediğinden emin olun.
• Çocuğunuzun internete erişiminin aileyle paylaşılan ortak alandaki bir bilgisayar üzerinden olmasını sağlayın.
• Çocuğunuzla daha sık konuşun. İnternet dünyasını birlikte keşfedin ve internet üzerinden uygun davranışların sergilendiği aktivitelerde birlikte yer alın.
• Çocuğunuzun kullandığı bütün elektronik aletlerde ebeveyn koruma sisteminin açık olduğundan emin olun. Ekrana bakarak geçirdiği zamanı ve faaliyetlerini gözlemleyin.
• Çocuğunuza rol modeli olun. Kendiniz de internet aracılığıyla yaptığınız aktivitelerin farkında olun.
• Diğer ebeveynlerle konuşun, endişeleriniz varsa paylaşın ve çocuklarınıza yardımcı olabilmek için en iyi yöntemi birlikte bulmaya çalışın.
• İnternette yayılan yeni akımlar hakkında bilgi sahibi olun.
• Çocuğunuz davranışlarını yakından gözlemleyin. Ruh halinde değişiklik, iletişimde azalma, çalışma isteksizliği ve notlarda düşüş gibi beklenmedik değişimler konusunda tetikte olun. Eğer bu tür değişimler fark ederseniz, internet üzerindeki faaliyetlerini yakından izleyin, okul yetkilileriyle konuşun ya da bir psikoloğa danışın.
• Eğer çocuğunuzun Mavi Balina ile ilgilendiğini ya da oynadığını fark ederseniz, hemen bütün elektronik aletlerden internete erişimini kesin.
• Yaşadığınız yerdeki polis yetkililerine haber verin ve bir sonraki önlemleri almak için onların tavsiyelerine başvurun.