Web 3.0 nedir?

Kripto paralar ve Metaverse’ün yanı sıra, 2021’in özellikle son aylarında dijital alanda bir başka terim daha karşımıza sıkça çıkmaya ve araştırılmaya başlandı: Web 3.0 (Web 3). Peki Web 3 demek ve neden önemli?

Web 3, gücü büyük teknoloji şirketlerinden bireysel kullanıcılara kaydırmaya odaklanan yeni nesil interneti temsil ediyor.

Merkezi olmayan protokolleri destekleyen ve Youtube, Netflix ve Amazon gibi büyük teknoloji şirketlerine bağımlılığı azaltmayı amaçlayan Web 3, bir anlamda internetin güncellenmiş bir versiyonuna atıfta bulunuyor. 

Buraya nasıl gelindi?
Web 3'ü anlamak için geçmişe bakmakta yarar var. İnternetin Web 1 olarak bilinen ilk versiyonu 1990'ların sonlarında geldi. Bu versiyon bir dizi bağlantı ve ana sayfadan oluşuyordu. Web siteleri etkileşimli değildi. Bir şeyler okumaktan ve başkalarının okuması için temel içerik yayınlamaktan başka bir şey yapılamazdı. 

Ardından Web 2 geldi. Dosyaları sadece görüntülemek yerine açmanıza ve düzenlemenize izin verdiği buna internetin “okuma/yazma” versiyonu diyenler var. İnternetin bu sürümü, insanların yalnızca içerik tüketmesine değil, aynı zamanda kendi içeriklerini oluşturmasına ve bunları bazı forumlarda ya da pazar yerlerinde yayınlamasına izin verdi. Daha sonra Facebook, Twitter ve Instagram gibi sosyal medya platformlarının ortaya çıkması içerik paylaşımını yeni boyutlara taşıdı.

Bir süre sonra, kullanıcılar kişisel verilerinin teknoloji devleri tarafından nasıl toplandığı ve özel reklamlar ve pazarlama kampanyaları oluşturmak için kullanıldığı konusunda bilgi sahibi oldu. Özellikle Facebook, veri gizliliği yasalarını ihlal ettiği için sayısız kez dikkatleri üzerine çekti ve 2019'da Federal Ticaret Komisyonu (FTC) tarafından şimdiye kadar verilen en büyük ceza olan 5 milyar dolar para cezasına çarptırıldı.

Web 2 dünyaya harika ücretsiz hizmetler sunmasına rağmen, birçok kişi bu teknoloji şirketlerine tamamen bağımlı bir şekilde internet kullanmaktan bıktı ve kendi içerikleri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmak istemeye başladı. İşte Web 3'ün devreye girdiği yer tam da burası.

2004’ten bu yana zaman zaman terim olarak karşımıza çıkan Web 3, internetin “okuma/yazma/sahip olma” aşaması olarak düşünülebilir. Bu versiyon, verilerimiz karşılığında sadece ücretsiz teknoloji platformları kullanmak yerine, kullanıcıların protokollerin yönetimine ve işleyişine kendilerinin katılmasını öngörüyor. Bu, insanların yalnızca müşteri veya ürün değil, katılımcı ve hissedar olabileceği anlamına geliyor.

Peki bunu nasıl yapacaksınız? Merkeziyetçilikten uzaklaşmaktan söz ettiğimize göre konusunun yine blockchain’e (blok zinciri) geleceğini tahmin etmiş olmalısınız. Web 3'te, işleyişe katılmanın yolu jetonlara veya kripto para birimlerine sahip olmaktan geçiyor. Bu jetonlardan yeterince tutarsanız, ağ üzerinde söz hakkınız olur. 

Web 3'te ne yapabilirsiniz? 
Bu değişiminin önemli yansımalarını oyun endüstrisinde görmek mümkün. Oyuncular, geliştiricilerin en sevdikleri video oyununda yaptığı hatalar veya en son yamanın en sevdikleri bir oyun unsurunu nasıl bozduğu hakkında durmadan tartışabiliyor. Web 3 ile oyuncuların oyunun kendisine yatırım yapması ve işlerin nasıl yürütülmesi gerektiği hakkında oy kullanması mümkün. Meta ve Ubisoft gibi büyük Web 2 şirketleri, kısmen Web 3 tarafından desteklenen sanal dünyalar yaratıyor. 

Bir başka uygulama alanı da Web 2’deki ‘app’ ismi alan uygulamalar. Bunlar Web 3’de ‘dapp’ (Decentralized app – merkeziyetsiz uygulama) adını alıyor. Yani internette gezinmek için uygulamalar yerine cüzdan mantığıyla çalışan dapp’ler kullanılacak. Böylece üretilen içeriğin ücretini, sadece üretici alacak ve uygulamalar bundan herhangi bir kâr güdemeyecek.
İçerik sahipleri, oluşturdukları eseri / ürünü direkt olarak kullanıcıya ulaştırabileceği için ortada herhangi bir aracı kalmayacak.  

Metaverse ve Web 3’ün birbiriyle bağlantısı nedir? 
Bu iki terimin yan yana kullanıldığına rastlıyoruz. Her ikisi de internetin ve sosyal medyanın ‘merkezi olmayan’ bir geleceğe sahip olmasıyla ilgili. Web 3, içeriği oluşturabileceğimiz, paylaşabileceğimiz ve kodlayabileceğimiz dijital bir ortamı ifade ediyor. Metaverse ise avatarlarımız aracılığıyla tüm artırılmış gerçeklik yelpazesini kullanan çeşitli eğlence ve projelere erişim sağlayan gelecekteki bir sanal alanı ifade ediyor. İkisi aynı değil ancak Web 3, NFT’ler ve blokzincir uygulamaları Metaverse’in gerçek dünyayla entegrasyonunda kullanılacak teknolojiler olacak. Bu açıdan birbirleriyle el ele ilerleyebilecek iki terimden söz ediyoruz. 

Web 3'e yönelik eleştiriler
Web 3 teknolojisi merkeziyetçiliği ortadan kalkmasına ve eşitliğe yönelik bakışın bir parçası olsa ortada bir tezat olduğuna yönelik eleştiriler var. Çünkü blok zinciri ağları üzerindeki mülkiyet eşit olarak dağıtılmaz, ancak erken benimseyenlerin ve risk sermayedarlarının elinde yoğunlaşır. Kısa süre önce Twitter'da Block Inc. CEO'su Jack Dorsey ile çeşitli risk sermayedarları arasında Web 3 üzerinden bir tartışma patlak verdi ve bu eleştirileri ön plana çıkardı.  

Tartışmaların merkezinde, blok zinciri projelerinin ‘özde’ merkezi olmadığı  fikri var. Bu eleştirilere göre özel blok zincirler, girişim sermayesi destekli yatırımlar veya yalnızca birkaç kişinin yüz milyonlarca doların anahtarını elinde bulundurduğu (merkezi olmayan) finans protokolleri bir başka merkeziyetçilik örneğinden öteye gitmiyor.  Ve sözde lidersiz protokoller topluluğuna rağmen, ortada net rakamlar var, bu durum da kendi yeni güç odaklarını yaratıyor. Örneğin FT blog Alphaville'in eski editörü Izabella Kaminska, Ethereum'un kurucu ortağı Vitalik Buterin'in, artık gelişimine dahil olmasa da ağ üzerinde sahip olmaya devam ettiği devasa güce dikkat çekiyor. Ancak sorunlarına rağmen, Web 3'ün çok fazla potansiyeli olduğunu belirtip ekliyor: “Web 3’ün uygulamaya geçirilemeyecek kadar idealist olup olmadığı, önümüzdeki 10 yılda sıradan kullanıcıların keşfedeceği bir şey olacak.”

Kaynak: CoinDesk